Sarıyahşi Tarihi

Sarıyahşi ismini kesin olarak nereden ve nasıl aldığı tam olarak bilinememektedir. Anlatılanlara göre: İsmini, İbrahim Hakkı Konyalı´nın Abideleri ve Kitabeleri ile Şereflikoçhisar Tarihi adlı eserinde yer alan bilgilere göre, Yahşi Han´dan almıştır. Türk Askeri olan Yahşi Han yaralı olarak askerleri ile Sarıyahşi´den geçerken vefat eder. O zamana kadar Sarı olarak bilinen yer, Yahşi ile birleşerek, şimdiki Sarıyahşi ismini alır. Sözlükte Yahşi Güzel anlamına gelmektedir. Yani Sarıyahşi, Sarı güzel anlamına da gelmektedir.

Sarıyahşi 1957 yılında Kasaba olmuştur. Bağlı olduğu yer Ankara ili Şerefli Koçhisar ilçesi iken, 15.06.1989 tarih ve 3587 sayılı kanun ile ilçe olmuş ve yine aynı kanun ile il olan Aksaray´a bağlanmıştır.

Tarihi

Sarıyahşi M.Ö. 323`de Büyük İskender İmparatorluğu sınırları içinde yer almaktaydı.

2. yy. başında Roma İmparatorluğu sınırları içinde yer aldı. 

632 yılında Bizans İmparatorluğu sınırları içinde yer aldı. 

814 yılında Sarıyahşi Doğu Roma (Bizans İmparatorluğu) sınırları içinde yer aldı. 

1040 yılında Büyük Selçuklu İmparatorluğu sınırları içinde yer alan Sarıyahşi 1096 yılında tamamen rayına oturmuş Anadolu Selçuklu Devleti sınırları içinde yer aldı. 

1242´den 1356´ya kadar Selçuklu Devleti sınırları içinde yer aldı. 

1356 yılında Anadolu´da beylikler kurulmasından sonra, 1402 yılında Osmanlı sınırları içinde kalan Sarıyahşi, Ankara meydan Muharebesinden sonra yeniden kurulan Anadolu Beylikleri yönetimi altına girdi. 

1481 - 1914 yılları arasında Osmanlı İmparatorluğu sınırları içine yer aldı. 

1918 - 1923 yılları arasında Kurtuluş Savaşı döneminde de Türk sınırları içindeki yerini korudu. 

Sarıyahşi 1923´dan itibaren Türkiye Cumhuriyeti sınırları içinde yer aldı.

Sarıyahşi´nin Kuruluşu

Sarıyahşi´nin kuruluşu 22 - 24 kuşak öncesine dayanmaktadır. Sarıyahşi´nin ilk kurucuları arasındaki büyük bir kabileye, osmankaler (demireller) veya halaclar dendiği bilinmektedir. Halaclardan yola çıkacak olursak araştırmalara göre Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu ve Türk Dil Kurumu tarafından hazırlanmış Türkçe Sözlükte:

Halacça: Özel isim (hala`cca) İran`ın güneyinde toplu olarak yaşayan Türk soyundan bir topluluğun konuştuğu dil, olarak yer almaktadır.

İran´ın güneyinde yaşayan ve Halacça konuşan bir Türk topluluğu var ve bu topluluğun adıda Sarıyahşi`ye yerleşen ilk 7 kabile arasında yer almaktadır. Milliyet yayınları tarafından yayımlanan Türkolog Jean-Paul Roux´un Türklerin Tarihi: Büyük Okyanus´tan, Akdeniz´e 2000 yıl adlı kitabının 185. sayfada Halaclar´dan şöyle bahsedilmektedir:

Halaclar: 1299´da bir Türk olan ve Delhi Sarayında yaşayan Firuz Şah, Balban Şah`ın soyundan gelenlerden birinin elinden hükümdarlık tacını alarak Celalettin Halacı adıyla tahta çıkmıştır. 1220´den sonra yerini 1296 da Alâddin Muhammed`de bırakmıştır. Moğolların 1303`deki uzun kuşatmasına, A.Muhammed karşı koymuş ve Nizameddin adındaki birinin dini değerliliğinin tanrının yardımına yol açmış olduğuna inanılıyordu. O sıralar Delhi Sultanlığı, kısmen Ortadoğu`dan gelen ve aralarında birçok seçkin kişi bulunan Moğol istilasından kaçmış kimselerin gelmesi nedeniyle, parlak bir dönem yaşıyordu. Daha sonra ise Halacı Hanedanı son bularak, yerine 1320 yılında kökeni bir başka Türk boyuna dayanan Tuğluk Hanedanı geçmiştir. 1320´de Tuğluk Hanedanın´dan sonra gerçek yaşamları göçebe olan Halac´lar göç yolu ile Kırşehir üzerinden Sarıyahşi´ye gelip, yerleşmişlerdir.

O zamanlar Şereflikoçhisar, bu kabilelerden o günün değimi ile yüklü haraç ister. Haraç verecek gücü olmayan bu göçebe kabile ve kabileler tekrar şimdiki Kırşehir topraklarına göçerler. Kabileler bir sene sonra Şereflikoçhisar az vergi almayı taahhüt edince tekrar Sarıyahşi`ye göç ederler. İran´ın güneyinde yer alan Tuğluk Hanedanı 1320´de Halaclıların hanedanını sona erdirerek kendi Tuğluk Hanedanını kurmuştur. Halaclılar 1320´de Türk yönetiminde yer alan Sarıyahşi´ye yerleşmişlerdir.

İlk Yerleşenler

Emirkoca´nın oğlu Emirbey (K. Mustafa Demirel) kabilesi; Osmankaler Emirbey, şimdiki ismi ile Emir bağ olarak anılmaktadır. Bu kabile, Sarıyahşi´nin kuzeyinde yer alan Kızılırmak yolunda, bağ ve bahçe olarak ekilen Emir bağına yerleşirler. Biraz burada kalan Emir bey, o zamanlar Şerefli Koçhisar vergi isteyince, vergiyi çok bulduğu için vermemiştir. Daha sonra Kırşehir topraklarına göç etmişlerdir. Şerefli Koçhisar vergi talebinden vazgeçince yanında sayıları 5 - 7 olarak bilinen kabileler Sarıyahşi` ´ye yerleşirler. Genelde bu kabileler Hayvancılıkla uğraşmaktaydılar.

Çalıuşağı / Halaçlar (Çelikler)

Köse Ahmetler (Eraslanlar) (Acarlar) (Aydınlar) (Ünsallar)

Latif Uşağı (Yıldızlar)

Öztaşlar

Özdemirler  

Kürtler (Kürt Kabileleri)

Demirler

İlk Yerleşim Yeri

İlk olarak, halkın aşağı cami olarak bildiği, Selçuk Cami´nin etrafındaki yerlere yerleşilir. Karahasanlı Kabilelerden Köse Ahmetler, Çalıuşağı, Latifuşağı, Öztaşlar, Özdemirler, Demirler günümüze kadar gelmiştir.